Filip Doroszewski: jak Grecy uznali swe wierzenia za wstęp do chrześcijaństwa

 Do rąk czytelników pasjonujących się ideami formującymi myślenie człowieka trafiła książka kulturoznawcy Filipa Doroszewskiego pt. „Orgia słów”. To naukowa relacja o współbrzmieniu i splocie pewnych tez greckiej kultury pogańskiej i dojrzewającej religii chrześcijańskiej.

 Właśnie grecka gleba okazała się płodna dla zasiewu chrześcijaństwa, więc musiała być choćby częściowo kompatybilna z nim – hipoteza autora nie jest więc zaskakująca. (W tym zdaniu użyto metafory wziętej z religii chrześcijańskiej do stwierdzenia socjologicznego faktu, prawda? Tak też było z opowiadaniem Grekom Ewangelii, używano do niego metafor wziętych z mitów i pogańskich obrzędów, oczyszczonych z demoniczności.)

 Kilka słów o tej książce z szerszej perspektywy: autor poszukuje śladów użycia oryginalnych pojęć religijnych, wyobrażeń,  języka, gestów – przykładowo – misteriów, czy wtajemniczenia, czy procesji, bądź niesienia obrazu Boga, czy pojęć filozofii platońskiej bazującej na misteriach eleuzyńskich, dzięki którym adepci mogli wznieść się na poziom przejścia do chrześcijaństwa. Tytułowa orgia słów to przemienione pojęcie dionizyjskie, w którym religijne  u n i e s i e n i e  tanecznych misteriów otrzymuje pozbawione nieczystości znaczenie radosnej  k o n t e m p l a c j i  boskości w modlitwie, pieśni i liturgii słowa.

 Odradzamy tę książkę – jako „za trudną” i przez to „nudną” – czytelnikom do tej pory nie zapoznanym z tymi tematami.

 Najważniejszym wątkiem książki jest analiza poematu aleksandryjskiego Greka Nonnosa z Panopolis, który w V wieku przetworzył Ewangelię wg św. Jana nadając jej formę poematu pisanego rytmicznym, melodyjnym heksametrem. Dzieło to znane jest jako Parafraza Ewangelii świętego Jana. Filip Doroszewski wskazuje w niej greckie metafory, obrazy, kalki pojęciowe wklejone do narracji Parafrazy tak aby silnie przemówiły do pogańskich czytelników a czytelnikom chrześcijańskim pokazały to, co jest wspólną wartością tych dwóch wiar.

 Za przykład przedstawiamy okruszek pracy Nonnosa w polskim tłumaczeniu prozą – dotyczy on przemiany wody w wino dokonanej w Kanie Galilejskiej, aktu szczególnie uderzającego pogan, bo zgodnego z dionizyjskim wyobrażeniem daru wina:

 „Nagle wydarzył się cud i migotliwa powierzchnia wody wzburzyła się szkarłatem, zmieniając swą śnieżnobiałą naturę w strumień ciemnego wina. Z głębi naczynia roznosił się zapach niezmieszanego napoju, wzniecając bakchiczne okrzyki.”

 Książka Filipa Doroszewskiego zawiera wiele rozbudowanych przykładów „transfiguracji” starogreckiego sacrum do formy chrześcijańskiej. Możliwość takiej przemiany prowadzącej do zgodności odsłania przyjazność a nie wrogość kultury greckiej z chrześcijaństwem. To relacja odwrotna do humanizmu laickiego, który głosi boskość Ludzkiego Rodu w świecie zasadniczo absurdalnym i bezsensownym, i który do zgody z chrześcijaństwem może dążyć tylko poprzez przekłamanie swoich i religijnych prawd.

AD

Nawet fetysz nie jest fałszywym bożkiem, jeśli odbija światło zrozumiałego słońca.

Mikołaj Gomez Davila